Powstaje Dom Pamięci Obławy Augustowskiej! - Instytut Pileckiego
Powstaje Dom Pamięci Obławy Augustowskiej!
Budujemy Dom Pamięci Obławy Augustowskiej! Upamiętniamy ofiary największej zbrodni na Polakach po II wojnie światowej.
W lipcu 1945 r., kiedy Europa Zachodnia nadal świętuje zakończenie II wojny światowej, funkcjonariusze sowieckiego państwa podejmują decyzję o przeprowadzeniu w rejonie Augustowa, Suwałk, Sejn i Lipska akcji likwidacji polskiego podziemia. Operacja ta przeszła do historii jako Obława Augustowska. Od 12 lipca jednostki sowieckiej 50. Armii o łącznej sile ponad 45 tys. żołnierzy przeczesują niewielki obszar Puszczy Augustowskiej. Zgodnie z sowieckimi instrukcjami odległość pomiędzy żołnierzami przesuwającymi się w tyralierze wynosi zaledwie 6 do 8 metrów. Wszystkie osoby podejrzane o działalność konspiracyjną lub jej wspieranie są zatrzymywane do dalszej „weryfikacji” przez znany z brutalnych metod sowiecki kontrwywiad wojskowy SMIERSZ.
W wyniku Obławy zostało zatrzymanych ponad 7 tysięcy osób, z czego 5 tysięcy po przejściu weryfikacji wypuszczono do domów. Co najmniej 592 osoby uznane za żołnierzy polskiego podziemia Sowieci zamordowali w nieznanym miejscu. Los kolejnych 900 zaginionych do dziś pozostaje niewyjaśniony – prawdopodobnie również zostali zamordowani.
Dom Turka - dawna siedziba NKWD i UB
„Dom Turka” to nazwa wybudowanej w 1900 r. kamienicy położonej w Augustowie przy ulicy 3 Maja 16. W latach 30. XX wieku mieściła się w niej między innymi znana w Augustowie cukiernia prowadzona przez bośniackiego imigranta, muzułmanina - Kamila Tiakosza, nazywanego potocznie „Turkiem”. W następstwie inwazji sowieckiej na Polskę właściciele zostali wywłaszczeni przez Sowietów, a budynek został na początku 1940 r. zajęty przez NKWD. W podziemiach zorganizowano areszt, w którym przetrzymywano i brutalnie przesłuchiwano przeciwników władzy sowieckiej. W wyniku agresji niemieckiej na ZSRR, w czerwcu 1941 r. budynek zajęły władze niemieckie. Pozostawał on w ich rękach do czasu ponownego zajęcia Augustowa przez Armię Czerwoną 24 października 1944 r. Wtedy też do budynku przy ul. 3 Maja 16 na krótko powróciło NKWD, a od stycznia 1945 r. budynek przejęli funkcjonariusze Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Augustowie. Działalność funkcjonariuszy PUBP w Augustowie w latach 1944-1956 należała do najkrwawszych w regionie. Augustowscy „ubecy” zamordowali co najmniej kilkadziesiąt osób, w tym co najmniej kilka w budynku urzędu. Najwięcej ofiar śmiertelnych przyniosły brutalne tortury, jakie stosowali w czasie przesłuchań, ale zdarzały się również samowolne egzekucje. Mroczna historia „Domu Turka” związana jest również z obławą augustowską.
Po latach kamienica stała się siedzibą straży granicznej, później właścicielem działki i zdewastowanego już budynku był prywatny przedsiębiorca, który chciał utworzyć tam galerię handlową, ale sprzeciwili się temu niektórzy mieszkańcy Augustowa, walczący o ujawnienie prawdy na temat zbrodni UB.
Badania archeologiczne
Od 2021 r. budynek jest w rękach Instytutu Pileckiego, który tworzy w nim Dom Pamięci Obławy Augustowskiej.
W pierwszej kolejności zostały tam przeprowadzone badania archeologiczne i ekspertyzy budowlane, które umożliwiły rozpoczęcie prac nad dostosowaniem budynku na potrzeby nowoczesnej placówki, łączącej funkcje naukowe, edukacyjne i kulturalne.
Na podstawie wcześniejszych analiz historycznych konserwatorzy rozpoczęli pracę nad skrupulatnym odkrywaniem poszczególnych warstw tynków i pobiał pokrywających ściany cel. Po usunięciu warstw tynków datowanych na lata 80. XX wieku udało się im dotrzeć do warstw pobiał datowanych na lata 40. i 50. XX wieku. Na ich powierzchni odkryto liczne napisy świadczące o przetrzymywaniu w piwnicach „Domu Turka” ludzi związanych z polskim podziemiem niepodległościowym. Odsłonięto m. in wyryte na ścianach kalendarze prowadzone przez więźniów, aby nie zgubić rachuby czasu, krzyż nad wejściem do jednej z cel, odręczne rysunki, imiona, nazwiska, daty, miejscowości pochodzenia zatrzymanych. Przykładowe treści już rozczytanych napisów to: „Boże ratuj mnie”, „walka o niepodległość”, „zostali aresztowani 23 września 1951” i wiele innych.
Koncepcja Domu Pamięci
Koncepcja Domu Pamięci Obławy Augustowskiej została wypracowana przez zespół złożony z architektów, architektów wnętrz, historyków i autorów wystaw¸ a główną inspiracją w tworzeniu projektu tego budynku był skraj lasu/polana. Autorom projektu zależało na stworzeniu spójnej kompozycji mającej na celu przekazanie współczesnym i przyszłym pokoleniom symboliki lasu jako schronienia, domu, a także namiastki wolności, o którą walczyli, i za którą polegli. Wizja budynku, który niesie za sobą ciężar historii, zintegrowanego z zielenią, ma na celu stworzenie miejsca pełnego symboliki odnośnie wydarzeń tamtych lat. Choć praca nad renowacją obiektu stanowi ogromne wyzwanie, zależy nam na zachowaniu możliwie jak najbardziej oryginalnej jego postaci.
Integralną częścią miejsca jest Mur Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej, będący instalacją artystyczną symbolizującą wspomniany wcześniej skraj polany otoczonej drzewami - ostatni widok, jaki Ofiary widziały przed egzekucją.
Relacja z odsłonięcia Muru Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej (kliknij).
Na parterze będzie taka sala, gdzie będziemy opowiadać o współczesności i tam planujemy pokazywać wystawy czasowe. Chcemy żeby to traumatyczne doświadczenie stało się częścią naszej historii, ale żeby wyjść z traumy w sposób ostateczny. Chcemy żeby przede wszystkim młodzi ludzie wychodzili z muzeum nie przerażeni, ale wzmocnieni tym doświadczeniem – opowiadała prof. Magdalena Gawin, dyrektor Instytutu Pileckiego.
Zakończenie prac budowlanych jest planowane na 2024 rok – wtedy też rozpocznie się produkcja i montaż wystawy stałej, będącej sercem instytucji.
Na zdjęciach stan prac remontoych na dzień 3 października 2023 r.
Zobacz także
- W przededniu Obławy Augustowskiej. Suwalszczyzna 1939-1945 | KONFERENCJA NAUKOWA
Aktualności
W przededniu Obławy Augustowskiej. Suwalszczyzna 1939-1945 | KONFERENCJA NAUKOWA
14 i 15 listopada 2024 r. w Augustowie odbyła się konferencja "W przededniu Obławy Augustowskiej. Suwalszczyzna 1939-1945".
- Program konferencji | W przededniu Obławy Augustowskiej. Suwalszczyzna 1939-1945
Aktualności
Program konferencji | W przededniu Obławy Augustowskiej. Suwalszczyzna 1939-1945
Instytut Pileckiego zaprasza na konferencję naukową pt. „W przededniu Obławy Augustowskiej. Suwalszczyzna 1939-1945”, która umożliwi podjęcie dyskusji oraz przedstawienie stanu wiedzy na temat II wojny światowej w odniesieniu do regionu Ziemi Augustowskiej
- Obchody 40. rocznicy śmierci błogosławionego Księdza Jerzego Popiełuszki.
Aktualności
Obchody 40. rocznicy śmierci błogosławionego Księdza Jerzego Popiełuszki.
25 i 26 października zorganizowaliśmy dwa wyjątkowe wydarzenia, w ramach ogólnopolskich obchodów 40. rocznicy męczeńskiej śmierci błogosławionego Księdza Jerzego Popiełuszko.
- Wrzesień w Instytucie Pileckiego w Augustowie
Aktualności
Wrzesień w Instytucie Pileckiego w Augustowie
Działalność prowadzona przez augustowski dział Instytutu Pileckiego jest wyjątkowo szeroka. Sam wrzesień obfitował w wiele wydarzeń kulturalnych, spotkań, konferencji, których motywem przewodnim była Obława Augustowska.
- Podsumowanie II edycji słuchowiska "Obława Augustowska słowami Alicji Maciejowskiej"
Aktualności
Podsumowanie II edycji słuchowiska "Obława Augustowska słowami Alicji Maciejowskiej"
W miniony piątek odbyła się długo wyczekiwana II edycja słuchowiska "Obława Augustowska słowami Alicji Maciejowskiej".
- II Edycja słuchowiska leśnego, poświęconego Obławie Augustowskiej
Aktualności
II Edycja słuchowiska leśnego, poświęconego Obławie Augustowskiej
Już 6 września 2024 roku, przy Kościele pw. Św. Marii Magdaleny w Mikaszówce, odbędzie się II edycja słuchowiska leśnego, poświęconego Obławie Augustowskiej.
- Za nami 3. edycja festiwalu LIPCOWI '45!
Aktualności
Za nami 3. edycja festiwalu LIPCOWI '45!
Za nami 6-dniowy festiwal LIPCOWI '45, organizowany z okazji 79. rocznicy Obławy Augustowskiej! Zapraszamy do obejrzenia relacji z przebiegu wydarzeń przygotowanych przez Instytut Pileckiego, które odbyły się w dniach 6-12 lipca.
- Uroczyste obchody 79. rocznicy Obławy Augustowskiej | 12 lipca - Dzień Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej
Aktualności
Uroczyste obchody 79. rocznicy Obławy Augustowskiej | 12 lipca - Dzień Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej
12 lipca w Augustowie odbyły się organizowane przez dział Instytutu Pileckiego ds. upamiętnienia Obławy Augustowskiej uroczystości, mające na celu upamiętnienie Ofiar największej zbrodni dokonanej przez Sowietów na Polakach po II wojnie światowej.
- Obchody 79. rocznicy Obławy Augustowskiej | Fotorelacja z koncertu LIPCOWI'45
Aktualności
Obchody 79. rocznicy Obławy Augustowskiej | Fotorelacja z koncertu LIPCOWI'45
W sobotę 6 lipca, już po raz trzeci na błoniach rzeki Netty w Augustowie, odbył się wyjątkowy koncert LIPCOWI '45, inaugurujący obchody 79. rocznicy Obławy Augustowskiej.
- "Cukiernia u Turka" powróciła do Augustowa! | fotorelacja
Aktualności
"Cukiernia u Turka" powróciła do Augustowa! | fotorelacja
31 maja Rynek Zygmunta Augusta po raz kolejny przeniósł mieszkańców Augustowa i odwiedzających go turystów w okres XX-lecia międzywojennego, kiedy to w "Domu Turka" mieściła się cukiernia ANGORA!
- Piknik ułański "Ułańskie Serca" | fotorelacja
Aktualności
Piknik ułański "Ułańskie Serca" | fotorelacja
1 czerwca 2024 roku odbyła się pierwsza edycja pikniku ułańskiego „Ułańskie Serca”. Stoiska edukacyjne i pokazy kawaleryjskie to tylko część atrakcji, które odbyły się nad jeziorem Studzieniczna!
- Konkurs fotograficzny "Drugie życie zdjęć Judela Rotsztejna"!
Aktualności
Konkurs fotograficzny "Drugie życie zdjęć Judela Rotsztejna"!
[03.07.2024 r. - Konkurs rozstrzygnięty] Pasjonujesz się fotografią? Inspiracje odnajdujesz w starych kliszach? A może interesujesz się przedwojennym Augustowem? Nie czekaj i zgłoś się do konkursu fotograficznego "Drugie życie zdjęć Judela Rotsztejna"!